Opony starzeją się na skutek zachodzących w nich procesów fizycznych i chemicznych. Promieniowanie UV, wilgotność, ciepło i zimno oraz inne czynniki zewnętrzne wpływają na materiały, z których wykonana jest opona. Do takich czynników należą: woda, sól, światło, chemikalia, oleje, smary, benzyny. Aby przeciwdziałać tym zjawiskom, mieszanki gumowe, z których wykonane są opony, zawierają substancje zapobiegające reakcjom, które zmniejszają właściwości użytkowe opon. Opony do pojazdów mechanicznych przechowywane przez wiele lat starzeją się, co objawia się wyraźnymi zmianami wyglądu ich zewnętrznych powierzchni, zmianami właściwości fizycznych i chemicznych gumy. Dzieje się to przede wszystkim pod wpływem ozonu obecnego w powietrzu, temperatury otoczenia, światła słonecznego, pyłów itp. oraz naprężeń mechanicznych. Udział tych czynników w procesie starzenia się gumy zależy od strefy klimatycznej, w której są przechowywane opony.
Działanie czynników atmosferycznych na gumę przejawia się dwoma procesami:
– utlenieniem katalizowanym głównie przez światło słoneczne, ciepło, wilgoć i naprężenia mechaniczne, powodującym zmiany właściwości fizycznych gumy, zmianę jej barwy oraz powstawanie nieregularnych spękań w postaci gęstej siatki,
– pękaniem spowodowanym działaniem ozonu, ujawniającym charakterystyczne głębokie spękanie skierowane prostopadle do kierunku działających naprężeń (spękania pod wpływem ozonu mogą wystąpić również przy osłonięciu gumy przed bezpośrednim działaniem światła).
Pokrótce przedstawimy etapy starzenia się oraz zalecenia Grupy Michelin dotyczące czasu przechowywania i eksploatacji opon do samochodów osobowych i dostawczych.
Opony składają się z różnych rodzajów materiałów oraz mieszanek gumowych, które nadają im cechy istotne dla ich właściwego funkcjonowania. Właściwości użytkowe opon zmieniają się w czasie ich eksploatacji. Zmiany osiągów zależą od wielu czynników, chociażby takich jak klimat, warunki przechowywania, sposób użytkowania: obciążenie, prędkość, ciśnienie oraz naprężenia, którym opony są poddawane podczas swojego życia. Zmiany te, związane z użytkowaniem opon, są tak bardzo zróżnicowane, że niemożliwe jest precyzyjne określenie czasu użytkowania konkretnej opony.
Zmiany starzeniowe opon podczas ich magazynowania są niezauważalne lub znikome w porównaniu do szybkości zmian starzeniowych rozpoczynających się od chwili montażu opon i eksploatacji w pojazdach. Opony Michelin są przechowywane w magazynach fabrycznych do trzech lat od daty produkcji, według ściśle określonych metod i warunków składowania (temperatura, wilgotność, oświetlenie). Michelin gwarantuje, że opony dostarczane dystrybutorom są pełnowartościowe, zapewniające pełen potencjał osiągów po wprowadzeniu ich do eksploatacji. Michelin dostarcza także swoim dystrybutorom szczegółowe instrukcje dotyczące warunków i metod przechowywania opon.
Zmiany fizyko-chemiczne w elementach opony występują głównie podczas eksploatacji opon i są powodowane wewnętrznym nagrzewaniem się opon oraz naprężeniami związanymi z ciśnieniem, obciążeniem, odkształcaniem i uderzeniami, które nie występują w warunkach ich magazynowania.
Badania przeprowadzone przez Michelin i inne organizacje testujące ogumienie, np. ADAC, wykazały brak zmian w wytrzymałości opon nowych i magazynowanych przez trzy lata oraz nie stwierdziły istotnych zmian w osiągach na śniegu i mokrej nawierzchni.
Porównanie szybkości postępowania zmian starzeniowych opon będących w magazynowaniu i w eksploatacji zostało opisane w czasopiśmie branżowym „Tire Science and Technology”. Biorąc pod uwagę procesy starzeniowe, występujące pod wpływem temperatury, określono, że dla opon użytkowanych standardowo przez rok przy przebiegu 19000 km powstałe procesy starzeniowe odpowiadają takim samym procesom starzeniowym powstałym podczas ich magazynowania dopiero po 17 latach! Inaczej obrazując, opona będąca 3 tygodnie w eksploatacji, podlega zmianom starzeniowym odpowiadającym jej magazynowaniu przez jeden rok! Natomiast opona eksploatowana przez tydzień z ciśnieniem zaniżonym o 35 proc. wykazuje starzenie się odpowiadające jej magazynowaniu przez cały rok! Użytkownik powinien zatem zostać poinformowany, że osiągi opony zależą głównie od warunków użytkowania i obsługiwania opon w eksploatacji.
Ze względu na różne warunki użytkowania opon (obciążenie, prędkość, zmiany ciśnienia, stan dróg, uderzenia i inne uszkodzenia), Michelin zaleca coroczną kontrolę ich stanu przez specjalistę z dziedziny ogumienia oraz zaleca wycofanie opon z eksploatacji po przekroczeniu 10 lat od daty produkcji bez względu na wysokość bieżnika.
Obowiązujące w kraju wymagania w zakresie przechowywania opon są zgodne z Polską Normą PN-C-94300-7 „Ogumienie. Pakowanie, przechowywanie i transport”
pkt. 3.1: Ogólne wytyczne przechowywania:
„(…) Ogumienie nie powinno być magazynowane w warunkach bezpośredniego oddziaływania promieni słonecznych, ciepła oraz światła sztucznego o dużej zawartości promieni ultrafioletowych. Pomieszczenie magazynowe powinno być suche i umiarkowanie wentylowane. (…) Wyroby powinny być magazynowane w stanie bez naprężeń, aby wyeliminować przyczyny przedwczesnego powstawania spękań starzeniowych, a w przypadku opon również trwałego odkształcenia obrzeża i ścianek bocznych opon. (…) W magazynach zamkniętych i składach otwartych razem z ogumieniem nie powinny być przechowywane paliwa, rozpuszczalniki, oleje, smary, kwasy i zasady, inne środki chemiczne i odkażające oraz żadne substancje szkodliwe działające na gumę (…)”.
pkt. 3.2: Temperatura:
„Zaleca się przechowywanie w temperaturze od -50C do +250C.”
pkt. 3.3: Czas przechowywania:
„(…) Maksymalny czas przechowywania nowego ogumienia, liczony od daty produkcji, nie powinien być dłuższy niż trzy lata dla opon (…)”.
pkt. 3.4.1: Przechowywanie opon w magazynach zamkniętych:
„Opony należy umieszczać na paletach lub regałach. Ustawiać je należy pionowo, jedna obok drugiej, w jednej warstwie. (…) Przy przechowywaniu długoterminowym opony należy obracać, zmieniając co sześć miesięcy punkt oparcia. (…) Dopuszcza się ustawienie opon diagonalnych do samochodów ciężarowych i autobusów (…) pionowo, jedna obok drugiej w jednej warstwie, bezpośrednio na posadzce”.